Η Πατρίτσια Γερακοπούλου είναι διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχολογίας. Διδάσκει στο ΠΜΣ του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ και στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Τα θεωρητικά και ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν σε φαινόμενα και διαδικασίες συγκρότησης της ψυχοκοινωνικής ταυτότητας σε σχέση με τη συστηματική κατανάλωση προϊόντων της μαζικής κουλτούρας στο πλαίσιο της μετανεωτερικότητας. Από τις εκδόσεις Πολύτροπον κυκλοφόρησε το 2008 το βιβλίο της Παιδιά του Σούπερμαν: ιστορίες φανατικής ανάγνωσης υπέρ-ηρωικών κόμικς, που βασίστηκε στη διδακτορική της διατριβή. Συμμετέχει με κείμενα σε συλλογικά έργα που μελετούν το πεδίο των μαζικών επικοινωνιών και δημοσιεύει σε διεθνή περιοδικά. Συνεργάζεται ως εξωτερικός επιστημονικός συνεργάτης και σύμβουλος ευρωπαϊ­κών έργων με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, την Ιατρική Σχολή Αθηνών και διάφορους ερευνητικούς εγχώριους και ευρωπαϊκούς φορείς.

O Γιάννης Ζαϊμάκης είναι καθηγητής της Κοινωνιολογίας του Πολιτισμού και των Τοπικών Κοινωνιών και διευθυντής του Εργαστηρίου Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Είναι μέλος της επιτροπής Ακαδημαϊκής Εποπτείας του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Αθλητικές Σπουδές: Κοινωνιολογία, Ιστορία, Ανθρωπολογία» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται τα βιβλία: Καταγώγια ακμάζοντα: Παρέκκλιση και πολιτισμική δημιουργία στον Λάκκο Ηρακλείου (Αθήνα: Πλέθρον, 1999)· Κοινοτική εργασία και τοπικές κοινωνίες: ανάπτυξη, συλλογική δράση, πολυπολιτισμικότητα (Αθήνα: Πλέθρον, 2010 [2002])· Τοπικός χώρος και πολυπολιτισμικότητα: Σάπες, Θράκη (συν-συγγραφή με τη Θ. Καλλινικάκη) (Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2004)· Δίκτυα κοινωνικής προστασίας: μορφές παρέμβασης σε ευάλωτες ομάδες και πολυπολιτισμικές κοινότητες (επιμέλεια από κοινού με την Α. Κανδυλάκη) (Αθήνα: Κριτική, 2005)· Εργοτέλης 1929-2009: Ψηφίδες της αθλητικής και κοινωνικής ιστορίας ενός φιλοπρόοδου σωματείου (Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2010)· Ποδόσφαιρο και κοινότητες οπαδών: αντιπαλότητες και πολιτικές της ταυτότητας (επιμέλεια από κοινού με τον Ν. Κοταρίδη) (Αθήνα: Πλέθρον, 2013)· Κοινωνία και αθλητισμός στην Ελλάδα: ιστορικές και κοινωνιολογικές προσεγγίσεις (επιμέλεια από κοινού με την Ε. Φουρναράκη) (Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2015).

Ο Παναγιώτης Ζεστανάκης σπούδασε Ιστορία στην Αθήνα, τη Βαρκελώνη και το Ρέθυμνο και Σπουδές Φύλου στην Ουτρέχτη. Είναι διδάκτορας Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από την ιστορία της καθημερινής ζωής στη μεταδικτατορική Ελλάδα, την ιστορία των μέσων ενημέρωσης και των αναπαραστάσεων και τις χρήσεις της σύγχρονης ιστορίας στο διαδίκτυο. Έχει εργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα, έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και έχει δώσει διαλέξεις σε πανεπιστήμια στην Ευρώπη και τη Νότια Αμερική. Είναι συνεπιμελητής του τόμου (Αντι)μιλώντας στις βεβαιότητες: φύλα, αναπαραστάσεις, υποκειμενικότητες (Αθήνα: ΟΜΙΚ, 2013) και έχει δημοσιεύσει άρθρα στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα ισπανικά σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά, όπως τα Film, Fashion and Consumption· Transfers: Interdisciplinary Journal of Mobility Studies και Journal of Greek Media and Culture.

Ο Κώστας Θ. Καλφόπουλος γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Κοινωνιολογία, Ιστορία και Πολιτική στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Είναι τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας Η Καθημερινή σε θέματα πολιτισμού και ανταποκριτής γερμανόφωνων ΜΜΕ. Παράλληλα, ασχολείται με την επιμέλεια (editing) στον χώρο των εκδόσεων. Στον τομέα των ενδιαφερόντων του συμπεριλαμβάνονται η λογοτεχνία, το ποδόσφαιρο, οι νεανικές κουλτούρες και, βέβαια, το φλίπερ. Έχει εκδώσει δύο αστυνομικές νουβέλες και μία συλλογή διηγημάτων. Έργα του: Στην εποχή της περιπλάνησης. Κείμενα στην Εποχή 1996-2000 (Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2000)· Η ποιοτική παράδοση στις κοινωνικές επιστήμες (επιμέλεια-εισαγωγή) (Αθήνα: νήσος, 2003)· Georg Simmel. Περιπλάνηση στη νεωτερικότητα: Κοινωνιολογικά, φιλοσοφικά, αισθητικά κείμενα (επιμέλεια από κοινού με τον Σπύρο Γάγγα), (Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2004)· Far from RAF 30 χρόνια από το «γερμανικό φθινόπωρο» (Αθήνα: Εναλλακτικές εκδόσεις, 2007)· Καφέ Λούκατς-Budapest Noir (Αθήνα: Άγρα, 2008)· Καρρέ-καρρέ και άλλα διηγήματα (Αθήνα: Άγρα, 2013)· 18 κείμενα για τον Γιάννη Μαρή (επιμέλεια, εισαγωγή, κείμενο) (Αθήνα: Πατάκης, 2016)· Φλίππερ (Αθήνα: Gramma, 2016).

Η Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε ελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στις Πολιτισμικές Σπουδές (ΕΜΜΕ-ΕΚΠΑ) και στην Ιστορία και τη διδακτική της (ΕΚΠΑ- ΠΤΔΕ, κατεύθυνση: Λαογραφία και Πολιτισμός), ενώ στο τμήμα ΕΜΜΕ εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα τη βιντεο-κουλτούρα της δεκαετίας του ’80. Το συγγραφικό της έργο περιλαμβάνει τις μονογραφίες Η ελληνική βιντεοταινία (1985-1990). Ειδολογικές, κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις (Αθήνα: Εκδόσεις Ασίνη, 2014)· Αντεστραμμένα κοσμοείδωλα: Δικαστικό δράμα, μελόδραμα, ερωτικός κινηματογράφος (1966-1974): Μια πολιτισμική ανάγνωση (Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2017) και συμμετοχές σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά. Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από τις Πολιτισμικές Σπουδές, τη δημοφιλή κουλτούρα (κινηματογράφος, τηλεόραση, μουσική) και τον λαϊκό πολιτισμό, τη θεωρία των δημοφιλών κινηματογραφικών ειδών και την Οπτική Εθνογραφία. Έχει πραγματοποιήσει μεταδιδακτορική έρευνα στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και στο Πανεπιστήμιο Πατρών και συνεργάζεται ως ερευνήτρια με το ΠΤΔΕ. Είναι διδάσκουσα στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και μέλος ΣΕΠ στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Ο Κώστας Κατσάπης γεννήθηκε το 1973 στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο όπου και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές, ενώ το 2006 υποστήριξε επιτυχώς τη διδακτορική του διατριβή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, υπό την επίβλεψη του Καθηγητή Γιάνη Γιανουλόπουλου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν ζητήματα Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ιστορίας του μεταπολεμικού κόσμου με έμφαση στην ιστορία της νεολαίας και της καθημερινής της εμπειρίας. Μεταξύ άλλων έχει γράψει τo βιβλίο Ήχοι και απόηχοι: Κοινωνική ιστορία του ροκ εν ρολ φαινομένου στην Ελλάδα, 1956-1967 (Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 2007), καθώς και τη μεταδιδακτορική έρευνα: Το «πρόβλημα νεολαία». Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη μεταπολεμική Ελλάδα, 1964-1974 (Αθήνα: Απρόβλεπτες Εκδόσεις, 2013). Κείμενά του για βιβλία και συγγραφείς που αγαπά δημοσιεύονται τακτικά στην εφημερίδα Τα Νέα (ένθετο Βιβλιοδρόμιο), ενώ υπήρξε επιμελητής του Περιπτέρου «Λαϊκότητα και εργατικές κινητοποιήσεις» στη μεγάλη έκθεση GR80s. Η Ελλάδα του ’80 στην Τεχνόπολη (Ιανουάριος-Μάρτιος 2016).

Ο Κώστας Κατσούδας είναι απόφοιτος του τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Συγκριτική Ιστορία από το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Αυτή την περίοδο είναι υποψήφιος διδάκτορας στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, όπου ολοκληρώνει τη διδακτορική του διατριβή με θέμα τον ελληνικό αντικομμουνισμό και τη συγκρότηση της ιδεολογίας της εθνικοφροσύνης στη δεκαετία του ’40. Μελέτες του έχουν δημοσιευτεί σε ακαδημαϊκά περιοδικά και συλλογικούς τόμους, ενώ έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και workshops στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης, έχει διδάξει στο πρόγραμμα «Ισπανική Γλώσσα και Πολιτισμός» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.

Ο Γιάννης Ν. Κολοβός γεννήθηκε το 1969 στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου και έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο ειδίκευσης στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Το 2013 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή στο τμήμα ΙΑΚΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το γενικό πλαίσιο των ενδιαφερόντων του καλύπτει την ιστορία της Μεταπολίτευσης και ειδικότερα τις νεανικές κουλτούρες και τα εκφραστικά τους μέσα. Οι σπουδαιότερες δημοσιεύσεις του είναι οι εξής: «Στρουθοκάμηλος: Η μόνη πραγματική underground τραγουδίστρια. Η μουσική της “υπόγειας σκηνής”, 1980-2012», στο Π. Αραπίνης (επιμ.), Αντικουλτούρα: Η ανάδυση ενός νέου κοινωνικού υποκειμένου μετά το 1980 (Σπάρτη: Ιδιομορφή, 2012)· «Κοινωνικά απόβλητα»; Η ιστορία της πανκ σκηνής στην Αθήνα, 1979-2015 (Αθήνα: Απρόβλεπτες Εκδόσεις, 2015)· «Νεανικές υποκουλτούρες, αστικοί νομαδισμοί… Η πορεία της σκηνής πανκ της Αθήνας από το 1979 έως σήμερα», στο Ρ. Βαν Μπούσχοτεν κ.ά. (επιμ.), Η μνήμη αφηγείται στην πόλη: Προφορική ιστορία και μνήμη του αστικού χώρου (Αθήνα: Πλέθρον, 2016).

Η Αλίκη Κοσυφολόγου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Πολιτική Επιστήμη και Δημόσια Διοίκηση στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), όπου στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο αντικείμενο της Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας. Το 2013 ανακηρύχθηκε σε διδάκτορα Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας (Τομέας Κοινωνικής Θεωρίας, ΕΚΠΑ). Ο τίτλος της διδακτορικής διατριβής είναι: Η ιδεολογία της γυναικείας σεξουαλικότητας: αναπαραστάσεις και συγκρότηση προτύπων στον ελληνικό ερωτικό κινηματογράφο. Έχει διδάξει το μάθημα Τέχνη του Κυβερνάν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ακαδημία Πλάτωνος: Η πολιτεία και ο Πολίτης». Έχει συνεισφέρει με κείμενα σε συλλογικούς τόμους ενώ εργάζεται και ως μεταφράστρια. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν σε θέματα που αφορούν την πολιτική της αναπαράστασης, τη φεμινιστική θεωρία και πρακτική και την ιδεολογία. Το θέμα της μεταδιδακτορικής έρευνας που προετοιμάζει αφορά τις έμφυλες διαστάσεις της πολιτικής διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος. Είναι μέλος της συντακτικής ομάδας του «k-lab» ενώ έχει τακτική συνεργασία με τις Αναγνώσεις της Αυγής. Από το 2017 διδάσκει ιστορία και θεωρία κινηματογράφου στην σχολή κινηματογράφου του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Λαμίας.

Η Δέσποινα Ι. Παπαδημητρίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Τα πεδία ειδίκευσής της είναι τα εξής: η σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία, η ανάλυση ιδεολογιών με έμφαση στον πολιτικό συντηρητισμό, τον εθνικισμό, τον αντικομμουνισμό, την εθνικοφροσύνη, την άκρα δεξιά, η ιστορία των εννοιών και η ιστορία του Τύπου. Έχει δημοσιεύσει για τον πολιτικό συντηρητισμό, την άκρα δεξιά, τον αντι-ολοκληρωτισμό και τον φασισμό. Μονογραφίες: Από τον λαό των νομιμοφρόνων στο έθνος των εθνικοφρόνων. Η συντηρητική σκέψη στην Ελλάδα 1922-1967 (Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας, 2006)· Τα χρόνια της κρίσης στον μεσοπόλεμο. Η ελληνική δημόσια συζήτηση (Αθήνα: Εκδόσεις Ασίνη, 2012). Σε συνεργασία με τη Ν. Μπάλτα: Σημειώσεις για την ιστορία του Τύπου. Η ελληνική και η ευρωπαϊκή διάσταση (Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας, 1993)· σε συνεργασία με τους Β. Καραποστόλη, Ν. Δεμερτζή, Α. Αρμενάκη: Απόδημοι Έλληνες. Πολιτισμική ταυτότητα και ομογενειακά μέσα επικοινωνίας (Αθήνα: Υπουργείο Τύπου, Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης, 2001).

Ο Δημήτρης Σκλαβενίτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1982. Σπούδασε Κοινωνική Πολιτική στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Διεθνή Δημοσιογραφία στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ. Τον Οκτώβριο του 2015 υποστήριξε στο Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο: «Οι μαθητικές κινητοποιήσεις απέναντι στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στη Μεταπολίτευση (1976-1997)». Τον Ιούνιο του 2016, επεξεργασμένη μορφή της διατριβής του κυκλοφόρησε σε βιβλίο υπό τον τίτλο: «Κάτσε καλά, Γεράσιμε…». Μαθητικό κίνημα και καταλήψεις 1974-2000 (Αθήνα: Εκδόσεις Ασίνη, 2016). Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη μεταπολεμική περίοδο και σε τομείς όπως η πολιτική δράση της νεολαίας και ιδιαίτερα των μαθητών, οι κομματικές νεολαίες και η επιρροή τους στην κοινωνικοποίηση-πολιτικοποίηση των μαθητών, τα αναδυόμενα νεολαιίστικα κινήματα, καθώς και οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και οι κοινωνικές τους προεκτάσεις.

Δέσποινα Ι. Παπαδημητρίου
Εισαγωγή 11

1. Πατρίτσια Γερακοπούλου
Αμφισβήτηση και αμερικανικό fandom στη μεταπολεμική Ελλάδα:
πρωτόλεια παγκοσμιοποιημένης χειραφέτησης μέσω
της συστηματικής κατανάλωσης αμερικανικών κόμικς και τηλεοπτικών σήριαλ 21

2. Γιάννης Ζαϊμάκης
Νεολαία, συλλογική μνήμη και οπαδισμός στην Ελλάδα την περίοδο
της Μεταπολίτευσης 39

3. Παναγιώτης Ζεστανάκης
Μαθητικές ταυτότητες και «αντίδραση» σε μια επιτυχημένη σχολική κωμωδία:
η ταινία Ρόδα, τσάντα και κοπάνα του Όμηρου Ευστρατιάδη (1982) 73

4. Κώστας Θ. Καλφόπουλος
Same player shoots again. Ένα δοκίμιο για το φλιπεράκι ως «μηχανή ονείρων»
και τη «γενιά των φλίπερ» 95

5. Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη
Από το φωτορεπορτάζ στη βιντεο-αναπαράσταση: ο οπτικός ηθικός πανικός γύρω
από την τοξικομανία στη δεκαετία του ’80 121

6. Κώστας Κατσάπης
Νεαρές εκδιδόμενες κοπέλες στην Αθήνα του ’60: στοιχεία κοινωνικής
ιστορίας για δυστυχείς υπάρξεις 147

7. Κώστας Κατσούδας
«Προσοχή στη Νεολαία!»: Ηθικός πανικός και αντικομμουνιστικός λόγος
στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια 183

8. Γιάννης Ν. Κολοβός
«Κοινωνικά απόβλητα; Άγρια νεολαία!»: Η συμμετοχή στη σκηνή πανκ τ
ης Αθήνας ως πολιτισμική δήλωση, πολιτική υπαγωγή, κοινωνική εμπειρία
και αυτοβιογραφική αφήγηση 207

9. Aλίκη Κοσυφολόγου
«Οι νέες κάνουν σεξ»: «Απείθαρχες» σεξουαλικότητες στον δημοφιλή
ελληνικό κινηματογράφο της δεκαετίας του ’60.
Η περίπτωση του φιλμ Κατήφορος (1961) 233

10. Δημήτρης Σκλαβενίτης
Σχολεία υπό κατάληψη: η νομιμοποίηση μιας νέας μορφής μαθητικής
κινητοποίησης στην εποχή της Μεταπολίτευσης 249

Βιογραφικά συντελεστών 263